Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve oksijenin vücuda taşınmasını sağlayan çok önemli bir proteindir. Bol demir içeren bir protein olan hemoglobin, akciğerlere çekilen oksijeni, kanla birlikte organlara ulaştırır. Hemoglobin seviyesindeki değişmeler genel sağlık açısından çok önemli bilgiler verir. Bu nedenle pek çok hastalığın teşhisi için yapılan kan testlerinde mutlaka hemoglobin değerlerine de bakılır. Hemoglobin seviyesinin düşük olması anemi göstergesidir. Eğer, aşırı yorgunluk, nefes darlığı, kalp ritim bozukluğu ve baş ağrısı gibi sorunlarınız var ise bu hemoglobin seviyenizin düşük olduğunun göstergesi olabilir. Bu durumda doktorunuz HGB testi yaptırmanızı isteyebilir.
İçindekiler
- Hemoglobin nedir?
- Hemoglobin HGB normal değeri nedir?
- Hemoglobin testi
- Hemoglobin düşüklüğü neden olur?
- Hemoglobin düşüklüğü belirtileri
- Hemoglobin düşüklüğü tedavisi
- Hemoglobin yüksekliği neden olur?
- Hemoglobin yüksekliği belirtileri
- Hemoglobin yüksekliği tedavisi
- Hemoglobin hastalıkları
Hemoglobin nedir?
Hemoglobin, (HGB) kemik iliği tarafından üretilen ve kırmızı kan hücrelerinde depolanan bir proteindir. Görevi, kırmızı kan hücreleri ile birlikte vücuda oksijen taşımaktır. Ayrıca dokularda biriken karbondioksiti toplayarak akciğerlere getirir. Eğer HGB seviyeniz normalden düşük ise bu kırmızı kan hücre sayınızın az (anemi) olduğu anlamına gelir. Bunun nedenleri arasında vitamin eksikliği, kanama ve kronik hastalıklar bulunabilir. Eğer HGB seviyeniz yüksek ise, bunun başlıca nedenleri arasında kan bozukluğu -polisitemi vera- sigara, ishal (su kaybı dehidrasyon) olabilir.
Hemoglobinin yapısı nasıldır?
Hemoglobin, kana kırmızı rengini verir ve yuvarlak çöreğe benzeyen ancak ortasında delik yerine ince bir merkez bulunan kırmızı kan hücrelerinin şeklinden sorumludur. Bu sayede kırmızı kan hücreleri kan damarlarında kolayca hareket edebilirler. Orak hücreli anemide olduğu gibi, hemoglobin anomalisi, kırmızı kan hücrelerinde şekil değişikliğine yol açar.
Hemoglobinopati nedir?
Hemoglobinopati; Hemoglobin molekülündeki globin (Hemoglobin molekülünün dört farklı alt birimden oluşan protein kısmı) zincirlerinden birinin yapısında anormalliğe yol açan bir genetik bozukluktur. Birçok hastalığı içinde barındırıp, dolaşım problemlerine ve bazı organlarda hasarlara neden olabilir.
Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinde depolanan bir proteindir
Hemoglobin HGB normal değeri nedir?
Yetişkin erkeklerde, ortalama HGB düzeyi kadınlara göre biraz daha yüksektir. Desilitre başına gram cinsinden (g / dL) ölçülür.
- Kadınlarda normal hemoglobin değeri; 12,5-15,5
- Erkeklerde normal hemoglobin değeri; 13,5-17,5
Kanda hemoglobin değerleri ne olmalı?
Yaş aralıklarına göre hemoglobin değerleri:
| Yaş | Kadın aralığı (g / dL) | Erkek aralığı (g / dL) |
| 5-11 yıl | 11,9-15,0 | 11,9-15,0 |
| 11–18 yıl | 11,9-15,0 | 12,7-17,7 |
Bebeklerde Hemoglobin değerleri
| 0-30 gün | 13,4-9,9 | 13,4-9,9 |
| 31–60 gün | 10,7-17,1 | 10,7-17,1 |
| 2-3 ay | 9,0-14,1 | 9,0-14,1 |
| 3-6 ay | 9,5-14,1 | 9,5-14,1 |
| 6–12 ay | 11,3-14,1 | 11,3-14,1 |
Hemoglobin testi
Hgb testi hemoglobin seviyelerini belirlemek için kanınızdan bir örnek alınarak yapılır. Hgb testi, tam kan sayımı (CBC) testinin bir parçasıdır. Bir CBC testi ayrıca kanınızın beyaz kan hücreleri ve trombosit gibi diğer önemli bileşenlerini de ölçer. Bu hücrelerin herhangi birinin anormal seviyeleri, altta yatan koşulları veya kan bozukluklarını gösterebilir.
Hemoglobin testi ile pek çok sorun saptanabilir
- Ailenizde orak hücreli anemi gibi kan bozuklukları olan başka bireyler olabilir.
- Bir enfeksiyon olabilir.
- Diyetinizde yeterince demir olmayabilir.
- Ameliyat veya travmatik bir yaralanma sonucu çok kan kaybetmiş olabilirsiniz.
- Hamile olabilirsiniz.
- Hgb seviyenizi etkileyebilecek tıbbi bir durumunuz olabilir.
Hemoglobin testi ne işe yarar?
- Genel sağlığınızı kontrol etmek için. Doktorunuz, genel sağlığınızı izlemek ve anemi gibi çeşitli rahatsızlıkları taramak için rutin bir tıbbi muayene sırasında tam kan sayımının bir parçası olarak hemoglobininizi test edebilir.
- Tıbbi bir durumu teşhis etmek için. Doktorunuz, halsizlik, nefes darlığı veya baş dönmesi şikayetleriniz varsa bir HGB testi önerebilir. Bu belirtiler anemi veya polisitemi verayı işaret edebilir. Bir HGB testi bu tür tıbbi durumların teşhisine yardımcı olabilir.
- Tıbbi bir durumu izlemek için. Anemi veya polisitemi vera hastası iseniz doktorunuz durumunuzu izlemek ve tedaviyi yönlendirmek için HGB testinden yararlanabilir.
Hemoglobin A1c testi nedir? Ne işe yarar?
Hemoglobin A1c testi, (HbA1c) kandaki glikoz seviyesini ölçmek için kullanılan bir kan testidir. Hem diyabet tanısı koyarken hem de diyabetli hastalarda kan şekeri ölçümünde işe yarar. Kan şekeri düzeyleri yükseldiğinde, bazı glikozlar hemoglobine bağlanır. Bu bağlandığı hemoglobin tipi hemoglobin A’dır ve bu birleşimin sonucu glikozillenmiş hemoglobin (A1c) olarak adlandırılır. Kan şekeri arttıkça, HbA1c testi sonucu da artar.
Diyabet hastası olmayan bir kişi için normal bir A1c seviyesi %5,7’nin altındadır. A1C seviyeniz %5,7 ile 6,4 arasındaysa, diyabet olma riskiniz vardır. %6.5 veya daha yüksek bir A1C düzeyi, diyabetli olduğunuzu gösterir. %8’in üzerindeki bir A1c seviyesi, diyabetinizin kötüye gittiğini ve diyabet komplikasyonları geliştirme riskinizin yükseldiği anlamına gelir. A1c testi, güvenilir bir testtir.
HbA1c testi, kandaki glikoz seviyesini ölçmek için kullanılır
Hemoglobin düşüklüğü neden olur?
Düşük HGB seviyelerine, vücudunuzun kırmızı kan hücreleri yaratma kabiliyetini etkileyen herhangi durum ya da hastalık neden olabilir. Eğer HGB seviyeniz normalden düşükse, aneminiz vardır. Farklı nedenlerden oluşan birçok anemi türü vardır. Ancak en sık görülen hemoglobin düşüklüğü nedeni demir eksikliği anemisi olabilir.
Hemoglobin düşüklüğüne neden olan hastalıklar
- Aşırı kansızlık
- Kanser
- HIV enfeksiyonunda kullanılan için anti-retroviral ilaçlar ve kemoterapi ilaçları
- Kronik böbrek hastalığı
- Siroz
- Hodgkin lenfoma
- Hipotiroidi
- Kurşun zehirlenmesi
- Lösemi
- Multipl miyelom
- Miyelodisplastik sendromlar
- Non-Hodgkin lenfoma
- Vitamin eksikliği anemisi
Vücuttaki kırmızı kan hücrelerinin üretilmelerinden daha hızlı tahrip olmasına neden olan hastalıklar ve durumlar:
- Dalak büyümesi (splenomegali)
- Hemoliz
- Porfiri
- Orak hücre anemisi
- Talasemi
- Vaskülit (kan damarı iltihabı)
HGB düşüklüğü aşağıdaki gibi kan kaybı durumlarıyla da ilgili olabilir
- Bir yaranın kanaması
- Sindirim sisteminde kanamaya yol açan ülser, kanser veya hemoroid gibi sorunlar
- İdrar yollarında kanama
- Sık kan bağışı
- Menoraji (ağır adet kanaması)
Bebeklerde hemoglobin düşüklüğü
Yenidoğan bebeklerde 6-8 haftalık olduklarında geçici bir anemi görülür. Bunun sebebi, doğduklarında tükenen kırmızı kan hücrelerinin yenilenmemesidir. Bebeğin başka bir hastalığı olmadığı sürece bu durum onun sağlığını olumsuz yönde etkilemez. Bebeklerde ayrıca hücrelerin çok hızlı parçalanmasından kaynaklanan bir anemi olabilir. Bebeğin cildinin sararmasına neden olan bu durum sarılık olarak bilinir. Annenin ve bebeğin kan grubu uyumsuzluğunda ortaya çıkar.
Hemoglobin düşüklüğü belirtileri
- Tükenme
- Cilt hastalığı
- Nefes darlığı
- Anormal veya hızlı kalp atışı
- Göğüs ağrısı
- Soğuk, şişmiş eller veya ayaklar
- Baş ağrısı
- Fiziksel aktivite ile ilgili sorunlar
Hemoglobin düşüklüğü tedavisi
Anemi tedavisi durumun nedenine bağlı olarak değişir. HGB düşüklüğüne eğer bir hastalık neden oluyorsa öncelikle o hastalığın tedavi edilmesi gerekir. Demir veya vitamin eksikliği tedavisinde beslenme değişiklikleri ve takviyeler sorunun çözümüne yardımcı olabilir. İlaçlar ve kan transfüzyonları aplastik anemi için tedavi seçenekleri arasındadır ve hemolitik anemi durumunda antibiyotikler kullanılabilir.
Demir takviyesi
HGB düşüklüğünüz fazlaysa, oral demir takviyesi almanız gerekebilir. Bununla birlikte, çok fazla demir almak, siroz gibi karaciğer hastalıklarına, kabızlık, bulantı ve kusma gibi yan etkilere neden olabilir. Sizin için uygun doza doktorunuzla birlikte karar verin ve bir defada 25 mg’dan fazla almaktan kaçının. Önerilen doz erkekler için günde 8 mg, kadınlar için ise günde 18 mg’a kadardır. Hamilelere önerilen doz ise, günde 27 mg’dır. Demir takviyelerini daima çocukların erişemeyeceği bir yerde saklayın. Çocuklar, demir zehirlenmelerine karşı savunmasızdır. Çocuğunuz yanlışlıkla demir takviyesi aldıysa, hemen doktorunuzu arayın.
Hemoglobini yükselten gıdalar nelerdir?
Demir, HGB üretiminde önemli bir rol oynar. Hemoglobin seviyenizi yükseltmeye yönelik ilk adım, daha fazla demir içeren yiyecekler yemeye başlamaktır. Demir içeriği yüksek olan yiyecekler şunlardır:
- Karaciğer ve sakatat
- Kabuklu deniz hayvanları
- Brokoli
- Süs lahanası
- Yeşil fasulye
- Lahana
- Fasulye ve mercimek
- Soya peyniri
- Kızarmış patates
- Güçlendirilmiş tahıllar ve zenginleştirilmiş ekmek
Folat, vücudunuzun HGB içeren kırmızı kan hücrelerinin bir parçası olan ve üretmekte kullandığı bir B vitaminidir. Yeterli folat olmadan, kırmızı kan hücreleriniz olgunlaşamaz. Bu, folat eksikliği anemisine ve düşük hemoglobin seviyelerine neden olabilir.
Folat içeren gıdalar:
- Sığır eti
- Ispanak
- Börülce
- Avokado
- Marul
- Pirinç
- Fasulye
- Yer fıstığı
Hemoglobin yüksekliği neden olur?
HGB yüksekliği vücudunuzun oksijen ihtiyacı arttıkça ortaya çıkar. Bunun sebebi kalbinizi veya akciğer fonksiyonunuzu etkileyen bir hastalık, yaşadığınız ortam ya da yaşam tarzı tercihleriniz olabilir. Hemoglobin yüksekliğinin olası nedenleri şunlar olabilir:
- Yüksek irtifalarda, havada daha az oksijen bulunan yerlerde yaşamak
- Sigara veya farklı tütün ürünleri tüketmek.
- Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH): Akciğerlerin iltihaplanmasına sebep olan ve havanın akciğerlerinize girmesini engelleyen bir durumdur.
- Ciddi şekilde susuz kalmak
- Kalp yetmezliği ve diğer kalp hastalıkları
- Fiziksel performansı arttırmak için yüksek oranda eritropoietin kullanmak.
- Karaciğer kanseri
- Böbrek kanseri
- Amfizem ve diğer akciğer hastalıkları
- Polisitemi vera
Polisitemi vera nedir?
Polisitemi vera, vücudun çok fazla kırmızı kan hücresi ürettiği bir kan bozukluğudur. Fazladan üretilen kırmızı hücreler kanı yoğunlaştırır ve bunun sonucunda kan daha yavaş akar ve pıhtılaşabilir. Genetik nedenli olabildiği gibi, kanındaki oksijen seviyesi uzun süre düşük kalmış kişilerde de görülebilir. Kırmızı kan hücreleri vücuttaki organlara ve dokulara oksijen taşır. Kan çok yavaş hareket ederse veya pıhtılaşırsa, hücreler yeterli oksijen alamaz. Bu durum kalp krizi, felç ve kalp yetmezliği gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Polisitemi vera, en sık 60 yaşın üzerindeki erkeklerde görülür.
Hemoglobin yüksekliği belirtileri
- Kaşıntı
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Kolayca morarma veya kanama
- Normalden daha fazla terleme
- Ağrılı eklem şişmesi
- Anormal kilo kaybı
- Gözlerde ve ciltte sararma
- Yorgun hissetmek
- Ciltte mor veya kırmızımsı bir ton
Hemoglobin yüksekliği tedavisi
Tıbbi bir durum HGB seviyesinin yükselmesine neden oluyorsa, bu durumu tedavi etmek, hemoglobin seviyesinin de normale dönmesini sağlayacaktır.
Hemoglobini düşürmek için ne yapmalı?
- Flebotomi: Bu bir kan alma prosedürüdür. Sağlık uzmanı hemoglobin seviyeniz normale dönene kadar sizden aldığı kanı bir tüpten bir torbaya ya da bir kaba aktarır. Bu tedavinin ana hedeflerinden biri kan pıhtılarını ve buna bağlı advers olay riskini azaltmaktır. Flebotomi, hala polisitemi vera gibi hemoglobin yüksekliğine neden olan hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Aynı zamanda yine hemoglobin yüksekliğine neden olan kronik akciğer hastalıkları ve siyanotik kalp hastalığı gibi durumların tedavisinde de kullanılır.
- Bol su içmek: Susuz kaldığınızda hemoglobin seviyeniz yükselir. Bunun nedeni kan hacmindeki azalmadır. Akut dehidrasyon hemoglobin konsantrasyonunu %10-15 oranında arttırabilir. Özellikle egzersiz sırasında, bol su içmek normal hemoglobin seviyesini korumak için önemlidir.
- Sigarayı bırakmak: Eğer sigara içiyorsanız ve hemoglobininiz kronik olarak artıyorsa, azaltmanın en iyi yolu sigarayı bırakmaktır. Yapılan araştırmalarda sigarayı bırakan kişilerin hemoglobin düzeylerinin normale döndüğü gözlenmiştir.
Hemoglobin hastalıkları
Hemoglobin C hastalığı
Hemoglobin C hastalığı çoğunlukla siyah ırkta görülen bir hastalıktır. Hastalığın gelişmesi için hem annede hem de babada hastalıklı gen olmalıdır. Genel olarak, semptomlar azdır. Aneminin şiddeti değişir. Bu hastalığa sahip kişilerde, özellikle çocuklarda, karın ve eklem ağrısı, genişleyen bir dalak ve hafif sarılık atakları görülebilir. Ama orak hücre anemisinde olduğu gibi ciddi krizler yoktur ama safra kesesi taşlarına neden olabilir.
Orak hücreli anemi
Orak hücreli anemi, hemoglobinin beta zincirindeki gende oluşan bir mutasyonun neden olduğu ciddi bir hastalıktır. Bu hastalıkta, kırmızı kan hücreleri, hilal veya “orak” şeklini alırlar ve bu şekillerinden dolayı küçük kan damarlarını tıkayarak kan akışına engel olurlar. Orak hücreli anemi inflamasyona, kan pıhtılarına, kırmızı kan hücresi tahribatına, oksijen eksikliğine ve sonuçta organ hasarına neden olur. Aralıklı ataklar, şiddetli ağrı, pulmoner yetmezlik ve felce neden olabilir.
Hemoglobin S-C hastalığı
Hemoglobin S-C hastalığı, orak hücre anemisi geninin bir kopyası ve hemoglobin C hastalığı geninin bir kopyasına sahip kişilerde görülür. BU hastalık hemoglobin C hastalığından daha yaygındır ve semptomları orak hücre anemisi ile aynıdır ancak daha hafiftir. Bununla birlikte, idrarda kan, dalak büyümesi, retina kanaması ve kalça ekleminde problemlere neden olabilir.
Hemoglobin E hastalığı
Hemoglobin E hastalığı öncelikle Güneydoğu Asya kökenli insanları etkiler. Bu hastalık hafif anemiye neden olur, ancak orak hücre anemisinde ve hemoglobin C hastalığında ortaya çıkan diğer semptomların hiçbiri yoktur. Bknz:>>> Hemoglobin Test
Kaynaklar ve Referanslar:
